Tagarchief: wilhelmina gasthuis

B 80 – Wilhelmina Gasthuis – Chirurgische klinieken – Amsterdam

WG-plein, Amsterdam

1929

entree links - foto: loek van vlerken 09.04.2011 entree rechts - foto: loek van vlerken 01.04.2011 chirurgische klinieken - foto: loek van vlerken 23.01.2016 boogschutter - foto: loek van vlerken 09.04.2011chirurg links - foto: loek van vlerken 09.01.2011chirurg rechts - foto: loek van vlerken 09.01.2011 pijl in roos - foto: loek van vlerken 09.01.2011
ingangsversiering, 4 gevelstenen:
1. boogschutter, verpleegster met patiënt
2. chirurg
3. chirurg
4. pijl met punt in roos, verpleegster met patiënt

graniet, 89 cm

architect: A.R. Hulshoff

Het voormalige gebouw van de Chirurgische klinieken van het Wilhelmina Gasthuis is symmetrisch en kent een tweedeling in de opzet: de beide klinieken dienden in oorsprong waarschijnlijk de scheiding naar geslacht. Er zijn dan ook twee ingangen. Entrees met granieten omlijstingen en reliëfs zijn van de hand van Hildo Krop. Bijzonder is dat Krop deze beide ingangen toch met elkaar verbond door op de steen van de linker ingang een boogschutter te plaatsen die zijn pijl op de rechter ingang richt. Op de rechter ingang zien we de afgeschoten pijl midden in de roos. De symboliek hierachter moet gezien worden als de precisie waarmee de chirurg zijn werk moet doen. Naast deze pijl en boog en schietschijf zien we op deze ingangsversieringen de chirurg, de verpleegster en de patiënt.

   boogschutter - foto: loek van vlerken 01.04.2011            pijl in roos - foto: loek van vlerken 01.04.2011

Dat Krop niet zomaar wat figuren neerzette komt naar voren bij de verbeelding van de chirurg. Het is aannemelijk dat het chirurgfiguur een portret is van de toenmalige beroemde oorchirurg en hoogleraar Prof. dr. Hendrik Burger. Deze aanname werd ons aangereikt door KNO-arts en Hildo Krop fan Jan van der Borden en onderbouwde deze stelling met onderstaande fotocollage.

B 66 – Pathologisch Anatomisch Laboratorium van het Wilhelmina Gasthuis – Amsterdam

Arie Biemondstraat 105-113, Amsterdam

1926-30

raampartij boven hoofdingang - foto: loek van vlerken 01.04.2011man en adelaar - foto: loek van vlerken 01.04.2011 vrouw met bloem - foto: loek van vlerken 01.04.2011a. bekroning raampartij hoofdingang:
lijst met aan weerszijden arenden en daartussen twee mannen- en twee vrouwenfiguren voor ondiepe nissen
gebakken aarde, 125 cm

man, vrouw, kind en phoenix - foto: wendingen 1931 nrs.5/6 - collectie loek van vlerken
b. hoekpijlerbekroning:
man, vrouw, kindje en phoenix
tufsteen, 180 cm
verloren gegaan
man-vrouw-kind-en-phoenix (kleimodel) - foto: hildo krop museum
b. hoekpijlerbekroning:
man, vrouw, kindje en phoenix
kleimodel, 180 cm
verloren gegaan
ontwerp hoekpijlerbekroning gipsmodel - foto: loek van vlerken 06.11.2017
b. hoekpijlerbekroning:
man, vrouw, kindje en phoenix
gipsmodel, 34 cm
collectie Hildo Krop Museum

toorts met vlucht zwaluwen - foto: loek van vlerken 01.04.2011 toorts met vlucht zwaluwen - foto: loek van vlerken 01.04.2011
c. hoekpijlerbekroning:
toorts met vlucht zwaluwen
gebakken aarde, 100 cm

vrouwenkop met maan en sterren - foto: loek van vlerken 06.03.2012
mannenkop en zon - foto: loek van vlerken 06.03.2012d. versieringen naast hoofdingang:
1. vrouw met gebogen hoofd steunend op hand, maansikkel en sterren
2. mannenkop en stralende zon
tufsteen, 25/33 cm

deurpaneel links - foto: hildo krop museum deurpaneel rechts - foto: hildo krop museum deurpaneel links - foto: hildo krop museum deurpaneel rechts - foto: hildo krop museum
e. 2 panelen op deuren hoofdingang:
1. staande man met opgeheven armen en erboven een stralende zon, koppel paarden, bloem- en plantmotieven
2. staande vrouw met opgeheven armen, sterren, planeten en hertenpaar, vogels, bloem- en plantmotieven
brons, 65 cm
verloren gegaan

architect: A.R. Hulshoff

De gevel van dit gebouw bevat veel werk van Hildo Krop. Aan de Nicolaas Beetsstraat zijn meerdere beelden te vinden (zie: B 65 en B 84). Aan de Arie Biemondstraat is bouwbeeldhouwwerk van Krop geplaatst boven de hoge vensterpartij. Krop koos als thema  twee identieke mannenfiguren met een open hand als positief symbool en twee identieke vrouwenfiguren met een bloem in de hand als teken van liefde. Aan beide kanten van deze bekroning is een arend geplaatst als symbool van waakzaamheid.
Bij de hoofdingang bevindt zich een versiering van gebakken aarde, voorstellende een toorts met een vlucht zwaluwen. Krop doelde hier op het doorgeven van het altijd brandende vuur van de wetenschap, waar constant nieuwe wetenschappers, uit dit academische ziekenhuis ‘uitvliegen’.
Aan weerszijden van deze ingang twee versieringen: Een vrouw met gebogen hoofd steunend op hand, maansikkel en sterren (het symbool van rust) en een mannenkop en stralende zon (symbool van energie). De twee bronzen panelen op deuren van de hoofdingang, een staande man en een staande vrouw, zijn helaas verloren gegaan.
In 1930 echter was er nog meer werk van Krop aan deze gevel te vinden. Aan de noordoostzijde van het pand, wat tegenwoordig de ‘G. Borstkade’ heet, was op een vierkante uitbouw een tufstenen beeld van 180 cm geplaatst. Te zien was een man en een vrouw die samen een kindje dragen. In de linkerhand heeft de man een hamer vast. Aan de voeten van het man- en vrouwfiguur een phoenix, herrijzend uit zijn as. Waarschijnlijk is het beeld door het Hollandse klimaat vergaan en later verwijderd.

gevel pathologisch anatomisch laboratorium ca. 1930 - foto: hildo krop museum - bewerking loek van vlerken
ca. 1930 met rechts het beeld ‘Gezin met Phoenix’

hoofdingang arie biemondstraat - foto: loek van vlerken 01.04.2011

Het WG-terrein omvat een verzameling gebouwen die deel uitmaakten van een ziekenhuis: het Wilhelmina Gasthuis. Het oudste gedeelte bestond naar de modernste inzichten uit vrijstaande paviljoens in een parkachtige omgeving. Tot 1937 werden er nog paviljoens bijgebouwd. In de jaren vijftig kwam men tot de conclusie dat het terrein te vol was geworden. Na jaren van touwtrekken verhuisde het Academisch Ziekenhuis, zoals het inmiddels heette, in 1983 naar Amsterdam Zuidoost. In de paviljoens van het WG-terrein trokken kunstenaars, kleine bedrijfjes en welzijnsorganisaties. Sommige paviljoens zijn omgebouwd tot woningen. Het voormalige Pathologisch Anatomisch Laboratorium is een cultuurcentrum geworden met activiteiten voor filmmakers en -liefhebbers, zalen voor festivals en congressen, een filmzaal en een café/restaurant.

B 96 – Wilhelmina Gasthuis – Oogheelkundige kliniek – Amsterdam

WG-plein, Amsterdam

1933-37

de dag - foto: loek van vlerken 02.04.2011achterzijde de dag - foto: loek van vlerken 23.01.2016de dag (detail) - foto: loek van vlerken 02.04.2011de dag - foto: loek van vlerken 02.04.2011de nacht - foto: loek van vlerken 01.04.2011de nacht (detail) - foto: loek van vlerken 09.04.2011de nacht - foto: 01.04.2011de nacht - foto: loek van vlerken 23.01.2016
a. 2 hoekstenen:
1. ‘De Dag’ (geknield vrouwelijk naakt met vogel en stralende zon)
2. ‘De Nacht’ (uil op tak voor volle maan, in nis eronder een bij elkaar liggend reeënpaar)
kalksteen, 136 cm

gevelsteentje 'knielend vrouwenfiguur' - foto: loek van vlerken 01.04.2011   gevelsteentje 'knielend vrouwenfiguur' - foto: loek van vlerken 01.04.2011
gevelsteentje coll. hildo krop museum - foto: loek van vlerken 20.09.2015b. 8 gevelsteentjes
knielend achteromkijkende vrouw met stralende zon
gebakken aarde, 30 cm
deels beschadigd, deels opgeslagen in Academisch Medisch Centrum, Amsterdam
een exemplaar in het  Hildo Krop Museum, Steenwijk

architect: A.R. Hulshoff

Dat Hildo Krop als thema voor het beeldhouwwerk aan deze oogheelkundige kliniek ‘Dag’ en ‘Nacht’ heeft gekozen ligt enigszins voor de hand: de Dag voor het licht en de Nacht voor de donkerte van de slechtzienden en blinden.
De bouw van deze kliniek voor oogheelkunde van het Wilhelmina Gasthuis (Paviljoen 19) werd gefinancierd uit het Werkfonds 1934, een nationale pot met leningen voor openbare werken. Het fonds was bedoeld om de hoge werkloosheid van die jaren te bestrijden en loonsverlaging te stimuleren. In aanmerking kwamen alleen werken die werden uitgevoerd tegen zeer lage uurlonen. De arbeiders die werden ingezet kregen slechts enkele guldens meer dan een steunuitkering.
Na de verhuizing in 1983 naar het Amsterdams Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam Zuid-Oost, kregen de gebouwen een nieuwe bestemming. Het voormalige Paviljoen 19 (de  oogheelkunde kliniek) werd samen met Paviljoen 18 (de vrouwenkliniek) een verzameling van ruim 100 werkruimtes voor kunstenaars. Er werken hier meer dan 100 kunstenaars uit alle mogelijke disciplines zoals schilderen, tekenen, grafiek, beeldhouwen, fotografie, glas in lood, edelsmeden, vormgeving, architectuur, textiel en keramiek, lichtkunst, multimedia, video, film en mixed media.

bronnen: wg-terrein.nl; atelierWG.nl

gevel oogheelkundige kliniek - foto: loek van vlerken 04.01.2018

B 99 – De waakzaamheid in eigen hand gehouden – Wilhelmina Gasthuis – Amsterdam

opgesteld in Academisch Medisch Centrum,
Meibergdreef 9, Amsterdam

1936-37

man met arend - foto: 12.04.2011 man met arend - foto: 12.04.2011man met arend - foto: 12.04.2011man met arend - foto: 12.04.2011  ‘De waakzaamheid in eigen hand gehouden’

Franse kalksteen (Pouillenay). 154 cm

Het thema van een staande man met een adelaar in zijn hand had Hildo Krop ook al tien jaar eerder gemaakt voor het Pathologisch Anatomisch Laboratorium van het Wilhelmina Gasthuis aan de Nicolaas Beetsstraat, Amsterdam (B 65). Johan, de zoon van de beeldhouwer, heeft voor dit kunstwerk model gestaan. Het beeld met de titel ‘De waakzaamheid in eigen hand gehouden’, was oorspronkelijk geplaatst in de tuin voor het Observatiepaviljoen van het Wilhelmina Gasthuis. Het symbool van de arend staat voor de scherpe blik, die nodig is om de juiste diagnose te kunnen stellen.

Aan de kunstenaar Eugène Terwindt is het te danken dat dit beeld nog bestaat en te bewonderen is. In 1983 kreeg hij de opdracht om een binnenhof in het toenmalige gloednieuwe AMC aan te kleden. Hij ging hiervoor op zoek naar materiaal uit het oude Wilhelmina Gasthuis en het Binnengasthuis. Tussen de puinhopen bij deze oude gebouwen trof hij een aantal verwaarloosde beelden aan uit de jaren dertig van de vorige eeuw, vervaardigd door Hildo Krop, Frits van Hall, Christiaan Hassoldt en Willem IJzerdraat. Ze waren bevuild, bekrast en beschadigd en leken gedoemd een roemloos einde te vinden.  Terwindt koos zes beelden uit, waaronder twee van Krop: deze jongen met arend en een vrouw met een vogel in haar hand (B 95). Hij liet de beelden schoonmaken, vervaardigde nieuwe sokkels en plaatste ze in dit binnenhof.

bron: AMC kunstboek, 2003

man met arend (krop) / boogschutter (willem ijzerdraat) - foto: loek van vlerken 12.04.2011
‘Staande man met arend’ van Krop en ‘Boogschutter’ uit 1934 van Willem IJzerdraat

B 95 – Staande vrouw met vogel in haar hand – Wilhelmina Gasthuis – Amsterdam

opgesteld in Academisch Medisch Centrum,
Meibergdreef 9, Amsterdam

1933

staande vrouw met vogel - foto: loek van vlerken 12.04.2011 staande vrouw met vogel - foto: loek van vlerken 12.04.2011 staande vrouw met vogel - foto: loek van vlerken 12.04.2011staande vrouw met vogel

Franse kalksteen, 120 cm

Dit beeld maakte Hildo Krop voor een fontein op het terrein van het voormalige Wilhelmina Gasthuis. Aan de kunstenaar Eugène Terwindt is het te danken dat dit beeld nog bestaat en te bewonderen is. In 1983 kreeg hij de opdracht om een binnenhof in het toenmalige gloednieuwe AMC aan te kleden. Hij ging hiervoor op zoek naar materiaal uit het oude Wilhelmina Gasthuis en het Binnengasthuis. Tussen de puinhopen bij deze oude gebouwen trof hij een aantal verwaarloosde beelden aan uit de jaren dertig van de vorige eeuw, vervaardigd door Hildo Krop, Frits van Hall, Christiaan Hassoldt en Willem IJzerdraat. Ze waren bevuild, bekrast en beschadigd en leken gedoemd een roemloos einde te vinden. Terwindt koos zes beelden uit, waaronder twee van Krop: deze vrouw met een vogel in haar hand en ‘De waakzaamheid in eigen hand gehouden’ (een man met adelaar – B99). Hij liet de beelden schoonmaken, vervaardigde nieuwe sokkels en plaatste ze in dit binnenhof.

bron: AMC kunstboek, 2003

staande vrouw met vogel en de waakzaamheid in eigen hand gehouden - foto: loek van vlerken 12.04.2011

Het thema van een staande vrouw met een vogel in haar hand had Hildo Krop al een paar jaar eerder gemaakt voor het Pathologisch Anatomisch Laboratorium van het Wilhelmina Gasthuis aan de Nicolaas Beetsstraat, Amsterdam (B65): 2x vrouw met vogel in haar handen - foto's: loek van vlerken 04.01.2018 en 12.04.2011

staand meisje met vogel - oorspronkelijke locatie WG terrein - foto: hildo krop museum
het beeld op de oorspronkelijke locatie op het Wilhelmina Gasthuisterrein  

B 65 – Pathologisch Anatomisch Laboratorium van het Wilhelmina Gasthuis (vier pijlers) – Amsterdam

Nicolaas Beetsstraat, Amsterdam

1926-28

pijlerversieringen - foto: loek van vlerken 29.03.2012man met arend - met met raaf - foto: loek van vlerken 04.01.2018
man met zittende arend op de rechter arm
man met raaf op nest

vrouw met vogel - vrouw met vlammend hart - foto: loek van vlerken 04.01.2018
vrouw met vogel koesterend in de handen
vrouw met vlammend hart in de hand

vrouw met kelkbloem - vrouw in orante-houding - foto: loek van vlerken 04.01.2018vrouw met kelkbloem
vrouw in orante-houding

man met vogel - man met pijl en boog - foto: loek van vlerken 04.01.2018
man met neerdalende vogel
man met pijl en boog

hardsteen, 205 cm

architect: A.R. Hulshoff

pijlerversieringen n.beetsstraat - foto: loek van vlerken 01.04.2011

Het WG-terrein omvat een verzameling gebouwen die deel uitmaakten van een ziekenhuis: het Wilhelmina Gasthuis. Het oudste gedeelte bestond naar de modernste inzichten uit vrijstaande paviljoens in een parkachtige omgeving. Tot 1937 werden er nog paviljoens bijgebouwd. In de jaren vijftig kwam men tot de conclusie dat het terrein te vol was geworden. Na jaren van touwtrekken verhuisde het Academisch Ziekenhuis, zoals het inmiddels heette, in 1983 naar Amsterdam Zuidoost. In de paviljoens van het WG-terrein trokken kunstenaars, kleine bedrijfjes en welzijnsorganisaties.  Het Pathologisch Anatomisch Laboratorium is nu een expositieruimte, café-restaurant en een filmzaal.

Aan de buitenzijde van het Pathologisch Anatomisch Laboratorium, aan de Nicolaas Beetsstraat, loopt een overdekte gang naar het Jacob van Lennepkanaal. Via deze gang legden de overledenen hun laatste weg af, waarna ze per schip naar de laatste rustplaats werden vervoerd. Deze gang heeft vier pijlers welke door Hildo Krop van beeldhouwwerk zijn voorzien. Aan beide zijkanten van elke pijler hakte hij mannen- en vrouwenfiguren met verschillende attributen.

Hildo Krop hanteerde niet altijd toegankelijke symboliek. Zijn productie was enorm en hij had zichzelf de eis gesteld dat zijn werk ‘betekenisvolle inhoud’ moest hebben. Om niet in herhaling te treden was hij genoodzaakt steeds weer nieuwe betekenissen te zoeken, met tot gevolg dat de symbolen soms erg gezocht waren of nog nauwelijks te begrijpen. Zelfs Krop kon soms later niet meer herinneren wat de symboliek achter zijn beelden betekende. Voor het personeelsblad van het Pathologisch Anatomisch Laboratorium (no. 15  januari 1968) werd Krop door de arts Dr. O.H. Dijkstra geïnterviewd voor een artikel met betrekking tot al het beeldhouwwerk aan dit laboratoriumgebouw. Over de acht beelden aan de Nicolaas Beetsstraat wist Krop te vertellen dat die betrekking hadden op “de krachten die in een ziekenhuis werkzaam zijn”.  Hij kon zich een man met een vogel herinneren, waarbij hij gedacht had aan het Chirurgische ingrijpen: “zoals een vogel pijlsnel omlaag duikt en ingrijpt”. Wat de andere zeven beelden voorstelden, wist hij niet meer. Als we het uitgangspunt van Krop  “de krachten die in een ziekenhuis werkzaam zijn” in ons achterhoofd houden, kunnen we de symboliek van de beelden proberen te reconstrueren door te stellen dat het beeldhouwwerk te maken heeft met ziek zijn en genezen, leven en dood:

man met zittende arend op arm - foto loek van vlerken 04.01.2018 man met arend op de arm (detail) - foto: loek van vlerken 04.01.2018
man met zittende arend op rechter arm: waakzaamheid
Letterlijk ‘de vinger aan de pols houden’.
Het beeld van de man met de arend heeft Krop later uitgewerkt tot een losstaand beeld waarbij hij het de titel ‘De waakzaamheid in eigen hand genomen’ gaf (B 99).
man met raaf op golven - foto: loek van vlerken 04.01.2018 man met raaf op golven (detail) - foto: loek van vlerken 04.01.2018 man met raaf op golven (detail) - foto: loek van vlerken 04.01.2018
man met raaf  op nest: geborgenheid
Lagerweij-Polak spreekt van een Phoenix die uit de as herrijst.  Waarschijnlijk moet het gezien worden als een vogel op haar nest, als symbool van geborgenheid.
vrouw met vogel koesterend in haar handen - foto: loek van vlerken 04.01.2018 Vrouw met vogel koesterend in haar handen (detail) - foto: loek van vlerken 04.01.2018
vrouw met een vogel in de handen: koestering
Het goed verzorgen van de patiënten.
Ook het beeld van de vrouw met een vogel koesterend in haar hand heeft Krop later uitgewerkt tot een losstaand beeld (B 95).
vrouw met vlammend hard in hand - foto: loek van vlerken 04.01.2018 vrouw met vlammend hard in hand (detail) - foto: loek van vlerken 04.01.2018
vrouw met vlammend hart in de hand: liefde
Met liefde patiënten helpen.
vrouw met kelkbloem - foto: loek van vlerken 04.01.2018
vrouw met kelkbloem: sterven
De lelie staat symbool voor liefde en zuiverheid, maar op deze plek is het waarschijnlijk bedoeld als grafbloem en daarmee een symbool voor sterven.
vrouw in orante-houding - foto: loek van vlerken 04.01.2018
vrouw in orante-houding: meditatie
Het bereiken van een rustige gemoedstoestand.
man met neerdalende vogel - foto: loek van vlerken 04.01.2018
man met neerdalende vogel: Chirurgisch ingrijpen
‘Zoals een vogel pijlsnel omlaag duikt en ingrijpt’.
man met pijl en boog - foto: loek van vlerken 04.01.2018
man met pijl en boog: strijd
Met instrumenten strijden tegen ziektes.

bron: Personeelsblad van het Pathologisch Anatomisch Laboratorium, nr.15, januari 1968

B 84 – Wilhelmina Gasthuis – Mortuarium – Amsterdam

Nicolaas Beetsstraat, Amsterdam

1930

‘Troost’ – foto: Hildo Krop Museum, Steenwijk

troost (replica) - foto: loek van vlerken 01.04.2011
‘Troost’ (replica)

troost (replica) - foto: loek van vlerken 01.04.2011 ‘Troost’ (replica)  herinnering - foto: loek van vlerken 01.04.2011‘Herinnering’herinnering - foto: loek van vlerken 01.04.2011 ‘Herinnering’herinnering - foto: loek van vlerken 01.04.2011‘Herinnering’

2 hekpijlerbekroningen uitgang begrafenis aula:
1. ‘Troost’ (staand mensenpaar)
2. ‘Herinnering’ (groetend vrouwenfiguur met kelkbloem)

hardsteen, 74 cm

Voor het voormalige mortuarium van het Wilhelminagasthuis aan de Nicolaas Beetsstraat staat een smeedijzeren hek met twee pijlers. Voor deze pijlers maakte Hildo Krop twee beelden: ‘Troost’ en ‘Herinnering’. Bij ‘Troost’ slaat een man zijn arm om een vrouw om haar te troosten. Bij ‘Herinnering’ zien we een vrouw die haar hand opheft als laatste groet, mijmerend over het verleden. Het beeld ‘Troost’ is niet meer het originele werk, maar een replica uit 2002. Vóór 1992 ontstond grote schade aan het originele beeld. De koppen van beide figuren werden er door vandalen afgeslagen. Aanvankelijk wilde men alleen de hoofden vervangen door replica’s, maar er is gekozen om toch het volledige beeld opnieuw te hakken. Het verschil tussen de nieuwe koppen en het verweerde originele restant van de lichamen, zou te groot worden.

Zie voor studie ‘Troost’: V 84

bron: Kunst aan de straat, 2009