Tagarchief: heijdra t.

V 38 – Le Sacre du Printemps of Het Jonge Leven – Amsterdam

Particuliere collectie

1920

brons, 72 cm

Na honderd jaar is het beeld Le Sacre du Printemps of Het jonge leven van Hildo Krop erg geoxideerd. Het bronzen kunstwerk heeft namelijk jarenlang in de buitenlucht gestaan. In 2019 is het beeld gerestaureerd bij de firma  Binder in Haarlem, waarbij de overmatige oxidatie is verwijderd. Dit bedrijf is dezelfde bronsgieterij waar het beeld oorspronkelijk is gegoten (destijds was de naam Bronsgieterij de Plastiek te Bloemendaal).

Het beeld, ontworpen voor de firma Winkelman & Van der Bijl, laat een man en een zwangere vrouw met vruchten zien, staande op een kop van een uil.

Van het mannenfiguur bestaat een bronzen studie. Dit beeld bevindt zich in een particuliere collectie.

Van het beeld ‘Le Sacre du Printemps’ en dan met name de uilenkop waar het paar op staat, doet sterk denken aan een ander beeld (niet toegeschreven aan Hildo Krop), dat niet ver van Krop’s oude atelier aan de Plantage Muidergracht staat. Op het J.W. van Overloopplantsoen staan naast een muurfontein twee koppen uit 1924 voorstellende Dag en Nacht.

Op 12 juli 1922 besluit de Gemeente Amsterdam steun te verlenen aan noodlijdende kunstenaars. Een bedrag van tienduizend gulden wordt tot dit doel beschikbaar gesteld. Er worden verschillende opdrachten verleend aan Amsterdamse  kunstenaars. Ook John Rädecker krijgt een opdracht om een fontein te creëren aan het J.W. van Overloopplantsoen. De beeldhouwer vindt dat hij niet noodlijdend is en gaat niet in op het verzoek. Hierna wordt de opdracht aangeboden aan Theo van Reijn. Hij vraagt de gemeente hiervoor een voorschot. Deze beeldhouwer vindt het bedrag wat hem wordt aangeboden te laag en ziet af van de opdracht. Na overleg tussen de gemeente en Van Reijn komt men tot een compromis: Theo van Reijn maakt een ontwerp en de assistenten van Hildo Krop voeren het werk uit.

Krop heeft gedurende zijn carrière als beeldhouwer vrijwel altijd assistenten in dienst gehad om zijn werk vóór te hakken. Dat was geen luxe, want Krop kreeg zoveel opdrachten, dat hij deze zonder assistenten nooit  in één mensenleven had kunnen vervaardigen. Inmiddels zijn we twee jaar verder als Theo van Reijn met een ontwerp komt voor de fontein, dat door Krop’s assistent Toon Rädecker uitgevoerd moet worden. Het ontwerp van Van Reijn blijkt echter veel te duur en er ontstaat een impasse. De afdeling Kunstzaken van de gemeente vindt het allemaal veel te lang duren en wil de opdracht intrekken. Dan laat Krop ineens weten dat Toon Rädecker het werk al af heeft.

Waarschijnlijk had Krop zelf de knoop al doorgehakt en het ontwerp van Van Reijn terzijde geschoven en een nieuw ontwerp gemaakt of heeft Toon Rädecker een voorbeeld uit Krop’s atelier gebruikt. In het atelier stond namelijk het gipsen model van Le Sacre du Printemps of Het Jonge Leven gedurende de periode dat Toon Rädecker aan de fonteinbeelden werkte. Als we de kop van de uil van Krop’s beeld vergelijken met de koppen van de fontein van het Van Overloopplantsoen, kunnen we niet uitsluiten dat Le Sacre du Printemps van Krop model heeft gestaan voor de beelden Dag en Nacht.

Bronnen: Overheid en kunst in Nederland,Emanuel Boekman, 1939;  Gemeente Archief Amsterdam; Ton Heijdra

B 23 – Openbare kleuterschool ‘De Veulens’ – Amsterdam

Oostzaanstraat 45, Amsterdam

ca.1920

boogschutter - foto: loek van vlerken 03.02.2011boogschutter - foto: loek van vlerken 03.02.2011boogschutter - foto: 03.02.2011gevel oostzaanstraat - foto: loek van vlerken 03.02.2011
a. basis afsluiting: boogschutter met dier- en bloemmotieven
graniet, 100 cm

ajourreliëf - foto: loek van vlerken 28.08.2016
b. deurrooster: rennend paard, mannen en bloemmotieven
ajourreliëf, notenhout, gedeeltelijk verguld, 50 cm

mannetje met staf - foto: loek van vlerken 03.02.2011 steigerend veulen - foto: loek van vlerken 17.05.2011
steigerende veulens - foto: loek van vlerken 17.05.2011c. Mannetje met staf en steigerende veulens
bouwaardewerk, 35 cm

man die paard temt - foto: loek van vlerken 20.02.2012man die paard temt - foto: 20.02.2012man die paard temt - foto: loek van vlerken 20.02.2012d. trappaalbekroning: man die paard temt
gebeitst hout, 60 cm

Architect: Michel de Klerk

De school aan de Oostzaanstraat is gebouwd tussen 1913 en 1914 door Publieke Werken. In 1917 kreeg Michel de Klerk de opdracht van de Woningbouwvereniging Eigen Haard om voor het overige deel van het perceel woningen te ontwerpen. Voor dit plan integreerde hij het schoolgebouw in het wooncomplex dat later, gezien de vorm van het gebouw, ‘Het Schip’ zou gaan heten. Eigen Haard vond deze aanpassingen echter te duur, zodat het schoolgebouw als een vreemde eend in de bijt in het woningencomplex kwam te staan. Wel kreeg Hildo Krop de opdracht op enkele beeldhouwwerken aan de gevel van de school toe te voegen. De naam van de kleuterschool was ‘De Veulens’ en inspireerde Krop tot beeldhouwwerk van paardenkoppen en veulens.  Met de boogschutter geeft Krop de boodschap aan de kinderen van de school mee, dat een schutter door concentratie en oefening in zijn levensbehoeften kan voorzien. Ton Heijdra (Museum Het Schip) ziet er meer Apollo in, die met zijn pijl en boog de klassen met kleuters tegen het gevaar beschermt. Boven de ingang maakte Krop een houten ajourreliëf met een rennend paard. Ook aan het interieur is nog een werk van Krop te vinden; een houten trapleuning met trappaalbekroning die een voorstelling laat zien van een man die een paard temt. Oefening baart kunst, lijkt Krop hier aan de leerlingen mee te geven. Dit fraaie stukje houtsnijwerk werd in 2016 gerestaureerd, waarbij onder meer de oren van het paard zijn aangevuld.

paard met gerestaureerde oren - foto: loek van vlerken 05.10.2017

molentje - foto: loek van vlerken - 03.02.2011Het molentje aan de Oostzaanstraat is overigens niet van Krop, maar waarschijnlijk van Michel de Klerk zelf. Mogelijk is het wel gehakt in het atelier van Krop. Dit beeldhouwwerkje verwijst, vanwege de straatnamen in de buurt, naar de molens aan de Zaanse schans.

De schoolactiviteiten binnen het gebouw zijn na zo’n honderd jaar beëindigd. Vanaf juli 2016 is in het gebouw het Museum Het Schip gevestigd.

Bron: Publieke Werken, Pim van Schaik, 2018
zie ook: SPQA

B 10 – Hekpijlerbekroningen Kon. Holl. Lloyd – Amsterdam

KNSM-laan 311, Amsterdam

1916-21

havenarbeiders met stoomboot - foto: loek van vlerken 08.03.2011havenarbeiders met stoomboot - foto: loek van vlerken 08.03.2011


a. Havenarbeiders met stoomboot
zandsteen, 100 cm

havenarbeiders met stoomtrein - foto: loek van vlerken 08.03.2011 havenarbeiders met stoomtrein - foto: loek van vlerken 08.03.2011


b. Havenarbeiders met stoomtrein
zandsteen, 100 cm

koggeschip - foto: loek van vlerken 08.03.2011 koggeschip - foto: loek van vlerken 08.03.2011 koggeschip - foto: loek van vlerken 08.03.2011c. Koggeschip (oudste zegel van Amsterdam)
zandsteen, 80 cm

wapen van amsterdam - foto: loek van vlerken 08.03.2011 wapen van amsterdam - foto: loek van vlerken 08.03.2011
maraboe - foto: loek van vlerken 08.03.2011d. Wapen van Amsterdam (met zeevogel)
zandsteen, 80 cm

In 1899 wordt de Zuid Amerika Lijn opgericht. Deze Amsterdamse stoomvaartlijn, kortweg ‘De Zuid’ genoemd, transporteert levend vee van Argentinië naar Engeland en Hollands fokvee naar Zuid-Amerika. Regelmatig breekt er aan boord van de schepen mond-en-klauwzeer uit. Om die reden verbiedt Engeland uiteindelijk de invoer van levend vee. Voor De Zuid is het veetransport daardoor niet meer rendabel en maakt in 1908 de schepen geschikt voor het vervoer van landverhuizers. De naam ‘Zuid Amerika Lijn’ wordt gewijzigd in ‘Hollandsche Lloyd’ en niet veel later zelfs ‘Koninklijke Hollandsche Lloyd’. In de Amsterdamse haven blijft het volk de rederij overigens gewoon ‘De Zuid’ noemen. In 1915 vertrekt de Lloyd naar een ander deel van de Amsterdamse haven: de Oostelijke Handelskade. Aan de kade worden de bestaande loodsen afgebroken, en er komen nieuwe loodsen, werkplaatsen en een betonnen kantoorgebouw met een stijlvolle toren. Voor de entreepoort maakte Hildo Krop tussen 1916 en 1921 twee sculpturen met stadswapens en twee beeldhouwwerken van havenarbeiders. Deze laatsten laten stoere en gespierde arbeiders zien. Ze sjouwen met balen op de rug, slepen met zware kettingen, trossen en schoppen. Het verheerlijken van arbeiders in die periode was vooral een Amsterdamse aangelegenheid. Meer dan in welke stad dan ook was het kunstklimaat in Amsterdam doordrenkt van een grote sociale betrokkenheid. Ook de politiek, met name de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP), pleitte voor begrijpelijke kunst voor het volk. Hierbij werd uitgegaan een opvoedende rol van de kunst.

ontwerpschetsen in atelier Hildo Krop – foto’s: Hildo Krop Museum, Steenwijk

Er zijn veel bouwwerken in het Oostelijk Havengebied bewaard gebleven, maar het markante gebouw van Lloyd is helaas in de jaren zeventig van de vorige eeuw afgebroken. De hekpijlerbekroningen ‘Havenarbeiders’ van Krop werden van de zuilen gehaald en opgeslagen. Door het niet op orde zijn van de Gemeentelijke Administratie wist men niet meer waar deze vier sculpturen van Krop gebleven waren. Het is illustratief hoe gemeenten toen (en soms nog steeds) met het cultureel erfgoed omgingen. Het is daarom opmerkelijk dat de beelden wel werden opgeslagen. Bij toeval vond de kunsthistoricus Ype Koopmans ze in 1994 terug. Koopmans zat in de trein, die tussen het Muiderpoortstation en het Centraalstation voor een rood sein stil stond. Hij zag op het terrein naast het spoor beelden liggen die hij onmiddellijk herkende als beelden van Hildo Krop.
Koopmans kwam in contact met Ton Heijdra, schrijver van boeken over Amsterdam en vertelde hem het verhaal over het opslagterrein langs de spoordijk. Het probleem was dat Koopmans zich niet precies herinnerde waar de trein had stil gestaan. Als ze nog in het bezit zijn van de gemeente, moeten ze bij het Stedelijk Beheer liggen, wist Heijdra. Al snel werd duidelijk dat hij inderdaad op het opslagterrein van die dienst aan de Dijksgracht moest zijn, vlak naast het spoor tussen Muiderpoortstation en het Centraalstation. “Ze hadden nog nooit van Krop gehoord,” verteld Heijdra. “Al zei de opzichter bereidwillig dat ergens op het terrein beelden lagen.” Tussen verroeste kettingen en ander schroot trof Heijdra de vier beelden aan. De beelden waren licht beschadigd. Na een restauratie van 16.500 gulden werden de vier beelden in 1998 herplaatst bij de ingang van de voormalige passagiershal van de Koninklijke Nederlandse Stoomboot Maatschappij aan de KNSM-laan, het tegenwoordige restaurant ‘De Kompaszaal’.

Historische foto’s van de oorspronkelijke locatie van de beelden aan de ingang van de Koninklijke Hollandsche Lloyd aan de Oostelijke Handelskade:paalbekroningen - foto: wendingen 1925-2 - collectie loek van vlerken
foto: Wendingen 1925 nr.2
KNL-foto hildo krop-jos de gruyter 1938 - collectie loek van vlerken
foto: onbekende fotograaf – 1938
ingang loodsen kon.holl.lloyd - historische foto 1965 - foto: hildo krop museum
foto: onbekende fotograaf – 1965

bronnen: ‘Ontdek het Oostelijke Havengebied’, Bert Franssen en Ruud van Soest, 2012; ‘Monumentale Kunst, Categoriaal onderzoek Wederopbouw 1940-1965’, Frans van Burkom / Yteke Spoelstra, 2007; Het Parool, januari 1997; Archief Hildo Krop Museum.